شفاعت در سیرة عملی پیامبر(ص)

شفاعت در سیرة عملی پیامبر(ص) نویسنده: آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی منبع: پایگاه اینترنتی آیین رحمت پرسش: آیا سیرة عملى پیامبر(صلى الله علیه وآله) اصل شفاعت را تأیید مى‌کند؟ پاسخ: احادیث اسلامى و سیرة مسلمانان نشان مى‌دهد که چنین درخواستى هم جایز است و هم در زمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) وجود داشته است. 1. از انس نقل شده است که: از پیامبر(صلى الله علیه وآله) درخواست کردم در روز قیامت مرا شفاعت کند. فرمود: شفاعت مى‌کنم. گفتم: یا رسول الله، تو را در کجا بجویم؟ فرمود: اولین جایگاهى که مرا مى‌جویى، بر صراط است.¹ او از پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) درخواست شفاعت مى‌کند، بى آنکه بر ذهن او بگذرد که این درخواست، با اصول اعتقادى او ناسازگار است. 2. سواد بن قارب، یکى از اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) به آن حضرت مى‌گوید: شفیع من باش، روزى که شفاعت کسى هیچ سودى براى سواد بن قارب نخواهد داشت.² 3. سیره نگاران و مورّخان نقل کرده‌اند: مردى از قبیلة حمیر مى‌دانست که پیامبر بزرگوار اسلام(صلى الله علیه وآله) در سرزمین مکه به دنیا خواهد آمد و چون مى‌ترسید که عمر، مجال دیدارش را ندهد، نامه‌اى نوشت و آن را به یکى از بستگانش سپرد، تا وقتى پیامبر مبعوث مى‌شود به او بدهد. در آن نامه از جمله چنین آمده بود: «اگر تو را درک نکردم، پس روز قیامت شفاعتم کن و فراموشم منماى»، چون نامه به دست پیامبر(صلى الله علیه وآله) رسید، فرمود: «آفرین به برادر صالحم تُبّع».³ اینکه پیامبر(صلى الله علیه وآله)، آن خواستار شفاعت را برادر صالح نامید، روشن‌ترین دلیل بر آن است که درخواست شفاعت با اصول اعتقادى تعارضى ندارد. 4. شیخ مفید از ابن عباس روایت مى‌کند که چون امیرمؤمنان(علیه السلام) پیامبر خدا را غسل داد و کفن کرد، صورتش را باز کرد و گفت: «پدر و مادرم فدایت، پاکیزه زیستى و پاکیزه مردى... ما را نزد پروردگارت یاد کن».⁴ سیدرضى در نهج البلاغه روایت کرده است که على(علیه السلام) هنگام غسل پیامبرخدا(صلى الله علیه وآله)، گفت: «پدر و مادرم فدایت، ما را نزد پروردگارت یاد کن و ما را به خاطر داشته باش».⁵ 5. روایت است که چون پیامبر(صلى الله علیه وآله) رحلت نمود، ابوبکر آمد و چهرة پیامبر(صلى الله علیه وآله) را گشود، خود را به روى وى افکند و بوسید و گفت: «پدر و مادرم فدایت، پاک زیستى و پاک مردى، اى محمد! ما را نزد پروردگارت یاد کن و به یاد ما باش».⁶ این شفاعت خواهى از پیامبر است، در همین دنیا پس از رحلت او. عرب، تعبیر «ما را نزد پروردگارت یاد کن» را در شفاعت طلبى به کار مى‌برد. در داستان حضرت یوسف هم آمده است که از هم بند زندانى که ساقى پادشاه بود، چنین خواست و گفت: «اذْکُرْنِی عِنْدَ رَبِّکَ؛⁷ مرا نزد صاحبت یاد کن». مصعب اسلمى گوید: یکى از غلامان ما نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) رفت و گفت: درخواستى دارم حضرت فرمود: چیست؟ گفت: مى‌خواهم مرا از کسانى قرار دهى که روز قیامت شفاعتشان مى‌کنى. فرمود: این را چه کسى به تو یاد داده است؟ گفت: کسى به من نگفته، خودم چنین خواسته‌ام. فرمود: تو از کسانى هستى که روز قیامت شفاعتشان مى‌کنم.⁸   پی نوشت:

1. صحیح ترمذى، ج 4، ص 621؛ کتاب صفة القیامه، باب 9. (2). «فکن لى شفیعاً یوم لا ذو شفاعة بِمُغن فتیلاً عن سواد بن قارب». (الاصابه، ج 2، ص 95؛ الروض الأنف، ج 1، ص 139؛ بلوغ الارب، ج 3، ص 299؛ عیون الأثر، ج 1، ص .72 (3). مناقب ابن شهر آشوب، ج 1، ص 12؛ سیره حلبیّه، ج2، ص 88. (4). المجالس، شیخ مفید، مجلس دوازدهم، ص 103. (5). نهج البلاغه، خطبه 235. (6). سیره حلبیه، ج 3، ص 474، چاپ بیروت. (7). سوره یوسف، آیه 42. (8). گردآوری از کتاب: سیماى عقاید شیعه، آیت الله جعفر سبحانی، مترجم: جواد محدثی، نشر مشعر، چاپ: دارالحدیث، بهار 1386، ص 100.