مسافرت به روش پیامبر(صلی الله علیه و آله)

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم   مسافرت به روش پیامبر(صلی الله علیه و آله) نویسنده: رادفر منبع: تبیان مسافرت و سفر سفر بخشی از زندگی است که سبب می شود روحیة انسان باز شده و با آداب و احوال سایر مردمان آشنا گردد. امّا سفر به تنهایی شاید فایدة چندانی را در بر نداشته باشد!! بلکه هنگامی مفید واقع می‌شود که در آن نکات کلیدی مورد توجه قرار گیرد، نکاتی که سبب می‌شود روند یک سفر و مسافرت عادی غیر از مسایل حاشیه‌ای کسب تجربه و عوض شدن روحیه و غیره، به یک جریان الهی و توجه به پروردگار تبدیل شود. این رویه و سیرة همیشگی پیامبر(صلی الله علیه و آله) بود که مسافرت کردنشان نیز فارغ از یاد خدا نبود! و در روز مسافرت، رفت و آمدشان از سفر و خلاصه کوچک و بزرگ جزئیات سفر از یاد خدا غافل نبودند! روز سفر از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمودند: پیامبر(صلی الله علیه و آله) هنگامی که قصد مسافرت در تابستان را داشتند در روز پنج شنبه از منزل خارج می‌شدند و هنگامی که قصد بازگشت در زمستان را داشتند در روز جمعه وارد می شدند.¹ و ورود و خروج از سفر در زمستان را در جمعه مستحب می‌دانستند.² شیخ صدوق از امام صادق(علیه الیلام) روایت می‌کند که فرمودند: پیامبر(صلی الله علیه و آله) روز پنج شنبه را روزی می‌دانستند که خدا و رسولش و ملائکه آن را دوست دارند³ و می‌فرمودند: در این روز اعمال به سوی خداوند بالا می‌رود.⁴ حال چه سرّی در روز پنج شنبه و جمعه است که پیامبر(صلی الله علیه و آله) آن‌ها را برای سفر انتخاب می‌فرمودند ما که ناآگاهیم امّا همین قدر از سیرة مبارکشان می‌توانیم دریافت کنیم که ملاک رضایت خداوندی و توجه به یاد الهی است. آداب سفر از جمله ادب‌های مسافرت که پیامبر(صلی الله علیه و آله) همواره رعایت می‌فرمودند آن بود که تنها مسافرت نمی‌رفتند. ایشان همواره با یک همراه و دوستی به سفر می‌رفتند و تنها مسافرت کردن را ناشایست می‌دانستند.⁵ وجود یک دوست و همراه در سفر غیر از آن که سبب می‌شود در مشکلات و سختی‌ها همراه و یاور در کنار انسان باشد روحیة جمعی و تعامل با اجتماع را نیز در انسان پرورش می‌دهد و شاید این مثل قدیمی بی ارتباط نباشد که آدم‌ها را در سفر می‌توان شناخت! زیرا در مسافرت افراد خصوصیات فردی خود را بروز می‌دهند و در مناسبات و روابطشان با سایرین تعاملات اجتماعی را تجربه می‌کنند. منزل‌های سفر نقل است از سیرة پیامبر(صلی الله علیه و آله) که هنگامی که در سفر در جایی توقف می‌کردند یا به خانه‌ای وارد می‌شدند نمی‌نشستند تا آن‌که دو رکعت نماز می‌گزاردند.⁶ آغاز اقامت در محلی از مسافرت با یاد الهی و به جای آوردن نماز سبب می‌شود غفلت از یاد خدا دامنگیر انسان در سفر نگردد به علاوه آن‌که به مصداق آیة قرآن که توصیه به آن دارد که در سختی‌ها از نماز کمک بگیرید: «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ»⁷ سبب می‌شود مشکلات پیش آمده به راحتی حل و فصل گردند! حال بگذریم از برخی از ما که نمازهای واجب را نیز در سفر نصفه و نیمه و آخر وقت به جا می‌آوریم! ما کجا و سیرة نبوی(صلی الله علیه و آله) کجا! بازگشت از سفر پیامبر(صلی الله علیه و آله) در تنظیم بازگشت شان از سفر همواره طوری عمل می‌نمودند که روز از سفر برگردند و به شب نخورند.⁸ نکتة ظریفی که شاید بسیاری از ما حتی توجه به آن نداریم چه رسد به عمل به آن! از دیگر اعمالی که پیامبر(صلی الله علیه و آله) در بازگشت از مسافرت انجام می‌دادند آن بود که به محض ورود به شهرشان به مسجد تشریف می‌بردند و دو رکعت نماز می‌گزاردند. سپس به منزل حضرت فاطمه(س) می‌رفتند و پس از دیدار ایشان به منزل خود عزیمت می‌فرمودند. توجه پیامبر(صلی الله علیه و آله) به ملاقات از نزدیکان پس از یاد الهی حاکی از آن است که با وجود خستگی راه ارحام و دوستان را فراموش نمی‌کردند و با دیدار ایشان به خصوص دیدار دختر بزرگوارشان جانی تازه می‌گرفتند. در نهایت صمیمیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) امّا در سیرة ایشان است که حتی در منزل دخترشان نیز بدون اذن و اجازه وارد نمی‌شدند حتی اگر می‌دانستند ایشان منتظرشان هستند! لذا اگر اجازه‌ای از طرف صاحب‌خانه داده نمی‌شد از ورود به خانه ولو خانة دخترشان امتناع می‌ورزیدند با آن‌که بسیار مشتاق دیدار آن‌ها بودند!⁹ پی نوشت‌ها:

1. اصول الکافی، ج3، ص413.
2. اصول الکافی، ج6، ص532.
3. من لایحضره الفقیه، ج2، ص266.
4. صحیفة الرضا(علیه السلام)، ص228.
5. سنن النبی(صلی الله علیه و آله)، ص166.
6. المعجم الکبیر، ج18، ص300.
7. بقره/ 45.
8. سنن النبی، علامه طباطبایی، ص168.
9. اخلاق النبی و آدابه، ص98.

فهرست منابع و مآخذ

1. سنن الرسول الاعظم، معهد باقر العلوم(علیه السلام)
2. سنن النبی(صلی الله علیه و آله)، علامه طباطبایی
3. اصول کافی، شیخ کلینی
4. سیری در سیرة نبوی، شهید مطهری